Poznaj nasze drzewa - cis pospolity

Cis pospolity to niewysokie drzewo dorastające do 15 metrów wysokości, często wielopniowe o pokroju krzaczastym. Bardzo wolno rośnie, na grubość zaczyna przyrastać dopiero w wieku 50-60 lat. W społeczeństwie znany głównie jako roślina ozdobna, uprawiana w przydomowych ogrodach, dobrze znosząca strzyżenie, cieniolubna. W ogrodnictwie znanych jest ponad 70 odmian uprawowych cisa pospolitego.

Jak u wszystkich drzew iglastych liście cisa to ciemnozielone 2-3 centymetrowe igły, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasne z widocznymi dwoma paskami aparatów szparkowych. Ciekawostka jest to, że w przeciwieństwie do pozostałych drzew iglastych cis nie tworzy szyszek. Pojedyncze nasiona znajdują się w mięsistej jaskrawoczerwonej osnówce.

Cis jest roślina dwupienną. Nie oznacza to wcale, że ma dwa pnie. Dwupienność to występowanie żeńskich i męskich organów rozrodczych na różnych osobnikach. U cisa oznacza to, że na jednym krzewie występują tylko kwiaty męskie lub tylko żeńskie i aby gatunek ten mógł się rozmnażać przez nasiona w pobliżu siebie muszą rosnąć przynajmniej 2 drzewka różnej płci.

Cis jest gatunkiem trującym, w igłach i pędach znajdują się toksyczne związki –taksyny. Taksyny niekorzystnie wpływają na układ krwionośny i serce. Szczególnie wrażliwe na zawarta w cisie truciznę są konie i małe dzieci. Jedyną jadalna częścią cisa jest czerwona osnówka w której znajduje się również trujące nasionko. Mimo swoich toksycznych właściwości napar z igieł stosowany był w medycynie ludowej do leczenia nadciśnienia krwi, w dzisiejszych czasach z cisa izolowane są związki wykorzystywane w preparatach przeciwnowotworowych.

Cis pospolity jest gatunkiem drzewa najszybciej objętego w Polsce ochrona gatunkową. Już w 1423 roku Władysław Jagiełło zabronił wycinania i eksportu drewna cisowego. W średniowieczu drewno cisowe stanowiło ważny surowiec. Ze względu na swoje unikalne właściwości takie jak trwałość, sprężystość i giętkość to właśnie z cisa wykonywane były łuki. Dodatkowo cis jako roslina trujaca stwarzała zagrożenie dla wypasanego w lasach bydła i była tępiona na szeroką skalę. Wszystko to doprowadziło do niemal całkowitego wytępienia cisa z polskich lasów. Obecnie cis wprowadzany jest sztucznie do naszych lasów i znajduje się po ochroną częściową.

Cecha charakterystyczną cisa jest również jego długowieczność. Badania naukowe dowodzą że drzewa tego gatunku mogą rosnąć do ponad 3 tysięcy lat. Najstarszy na świecie cis rośnie w Walii i szacuje się, ze ma prawie 2 tysiące lat.

W Polsce najstarszym drzewem jest również cis pospolity. Rośnie w Henrykowie Lubańskim na Dolnym Śląsku i prawdopodobnie ma 1200-1300 lat.

W religii i mitologii ludów celtyckich i germańskich wierzono, że to drzewo chroni przed śmiercią i złymi duchami. Wycinanie cisów miało przynosić pecha. Jego drewnem rozpalano rytualne ogniska.